سعيد نفيسى مىگويد:
«در اين دوره طبقه روحانيان در ايران برترى كامل در همه شؤون اجتماعى داشتند.روحانيان به سه دسته تقسيم مىشدند:نخست موبدان بودند…سركرده موبدان به عنوان موبدان موبد يا موبد موبدان در پايتخت،اول شخص مملكت و داراى اختيارات نامحدود بوده است…پس از موبدان طبقه هيربدان بودند كه قضاوت و تعليم و تربيت فرزندان،سپرده به ايشان بوده است،و در اين دوره تعليم و تربيت و فراگرفتن علوم متداول انحصار به موبدزادگان و نجيبزادگان داشته و اكثريت نزديك به اتفاق فرزندان ايران از آن محروم بودهاند.پس از هيربدان،طبقه آذربدان بودند كه حكم متوليان و خادمان آتشكدهها و موقوفات بسيار آنها را داشتهاند و وظيفه ايشان نخست نگهدارى آتشهاى مقدس هر آتشكدهاى و سپس شستشو و پاكيزه نگاهداشتن محوطه آتشكده و اداره كردن مراسم دينى مانند نمازها و جشنهاى كستى بندان براى كودكان و زناشوييها و مراسم مردگان بوده است…» (15)
بحث ديگر درباره نظامات اجتماعى ايران مربوط استبه رژيم حكومتساسانيان.حكومتساسانيان استبدادى محض بوده است.آنان خود را آسمانى نژاد و مظهر خدا مىدانستند و از مردم به كمتر از سجده راضى نمىشدند،و مردم با اين وضع خو گرفته بودند.كسانى كه بخواهند از اين نظر جامعه ايرانى آن روز را مطالعه كنند مىتوانند رجوع كنند به كتابهاى:تاريخ ادبيات ادوارد براون،جلد اول،ترجمه آقاى على پاشا صالح و كتاب تمدن ايرانى،تاليف جمعى از خاورشناسان،ترجمه دكتر بهنام و تاريخ اجتماعى ايران،تاليف سعيد نفيسى،جلد دوم و مخصوصا ايران در زمان ساسانيان،تاليف كريستن سن محقق دانماركى،ترجمه رشيد ياسمى .
ما فعلا مقتضى نمىبينيم در اين باره بحثى بكنيم.بعدا در بخش«خدمات ايران به اسلام»اندكى در اين باره بحثخواهيم كرد.
نظام خانوادگى
«در دوره ساسانى چيزى كه بيش از همه دستخوش تصرف و ناسخ و منسوخ و جرح و تعديل موبدان بود«حقوق شخصى»است.مخصوصا احكام نكاح وارث به اندازهاى پيچيده و مبهم بود كه موبدان هر چه مىخواستند مىكردند و در اين زمينه اختياراتى داشتند كه در هيچ شريعتى به روحانيان ندادهاند.» (20)
تعدد زوجات در دوره ساسانى جارى و معمول بوده است.زردشتيان عصر اخير در صدد انكار اين اصل هستند ولى جاى انكار نيست،همه مورخين نوشتهاند، از هرودوت يونانى و استرابون در عصر هخامنشى گرفته تا مورخين عصر حاضر.
برچسب: آتشکده, آذربدان, ادوارد براونپ, استرابون, دکتر بهنام, رشید یاسمی, سجده, سعید نفیسی, علی پاشا صالح, موبدان, ناسخ و منسوخ, نکاح, هرودت, هیربدان, وارث